Po dwóch stronach barykady: fantasy i science-fiction

Fantasy i science-fiction – te dwa główne nurty fantastyki zwykle dzielą fanów tego gatunku na dwie strony: na tych od baśniowego świata i tych od nierealnych teorii dotyczących technologii. Który jest lepszy? Który lepiej wybrać, by nie zrazić się do tego gatunku?
 Dzisiejszy wpis tworzę przede wszystkim z myślom o tych, którzy z fantastyką nie mają wiele wspólnego, ale chcieliby zainteresować się tematem i nie wiedzą, który z tych podgatunków wybrać dla siebie oraz oczywiście także dla całej reszty, która tylko ma ochotę ten tekst przeczytać :)

Większość z Was raczej nie ma problemów z rozróżnieniem który gatunek o czym traktuje, ale w razie czego wyjaśnię to pokrótce. Fantasty to świat magii, niewyjaśnionych zdarzeń, różnorakich wierzeń; to magowie, elfy, skrytobójcy, alchemicy i królewny; to smoki, wielcy wojownicy oraz opowieści nawiązujące do tych arturiańskich. Science-fiction zaś to statki kosmiczne, kapitanowie, badacze, inne planety i sztuczne inteligencje. Obydwa często traktują o tym samym, ale jednak z nieco inny sposób. Fantasy próbuje obudzić w nas dziecko, science-fiction badacza, który chce poznać kosmos. I to właśnie należy wziąć pod uwagę, wybierając po który z tych gatunków chce się sięgnąć na początek.

Pamiętajcie oczywiście, że obydwa gatunki mogą się mieszać i przenikać: to dziś bardzo popularne zjawisko :)

Osobiście wole fantasy, aczkolwiek ostatnio przekonałam się nieco i do science-fiction: wprawdzie cały czas na nie uważam, ale potrafię je docenić i zrozumieć. Dziś jednak nie o mnie, a o tym czym się te nurty charakteryzują.

To, czy dzieciaki wolą SF, albo fantasy często wynika z tego, co po prostu ich rodzice mieli na półce: wiem, że kiedyś mówiło się, że jeśli dzieciak miał na półce Tolkiena, albo Sapkowskiego to był fanem tej bardziej baśniowej odmiany fantastyki, a jeśli Lema – tej naukowej. Niemniej, jakoś tak wychodzi, że młodzi czytelnicy mimo wszystko częściej wolą fantasy. I nie bez przyczyny!

Fantasy jest zdecydowanie lżejszym podgatunkiem. Tu dozwolone jest dosłownie wszystko. Czasami logika nie jest potrzebna, aby stworzyć niezłą historię; są kolory, jest akcja, są rycerze i królowie. Łatwiej jest więc i przeczytać fantasy, i je napisać. Częściej ma pozytywny wydźwięk; rzadziej próbuje pouczać.

A science-fiction? Po pierwsze, dobra książka z tego gatunku odnosi sie do nauki: do praw fizyki, do astronomii, do elektroniki. Bardzo dokładnie wyjaśnia zjawiska zachodzące w świecie. Przy tym częściej porusza trudniejsze tematy: książka science-fiction często wynika z obserwacji autora, który w swojej historii umieszcza wizje naszego świata w przyszłości. A te wizje zwykle nie są pozytywne, przeciwnie. Potrafią więc irytować, potrafią nam na dłużej zostać w głowie i potrafią nas zasmucać. Przy tym czytelnik musi być do pewnego stopnia obeznany z naukowym żargonem, aby taką książkę zrozumieć. Trudniej też napisać dobre SF: jeśli autor nie ma pojęcia o technologii to raczej istnieje marna szansa, by napisał coś dobrego, przy tym tu wymówki pokroju bo jednorożce tak chciały już raczej się nie sprawdzą.

Fantasy jest więc literaturą dla osób, które szukają czegoś mniej zobowiązującego; czegoś lekkiego i przyjemnego. SF zaś to książki dla tych, którzy szukają mocnych wrażeń i mocnych przemyśleń. Uwierzcie mi, że łatwiej jest znaleźć dobre fantasy, zwłaszcza młodzieżowe, niż science-fiction ;) Napisanie przynajmniej porządnej (a nie – dobrej!) książki w tym gatunku to nie lada wyzwanie dla autora.

Niestety, nieco inaczej ma się sprawa związana z filmem. O ile sam klimat gatunku dalej zostaje (fantasy – lekka bajka, SF – większa powaga) to jednak łatwiej jest stworzyć dobrze wyglądające science-fiction, niż fantasy. Czemu? Sprawa jest banalnie prosta. Kręcimy space opere: robimy obcisłe wdzianka, proste fryzury, tworzymy studio wyglądające jak statek kosmiczny, w którym dzieje się połowa akcji, a resztę albo też kręcimy w studiu, albo szukamy lasu/bagien/pustyni, nieco przerabiamy to w komputerze i już mamy fajnie wyglądający film. A fantasy...? Ten gatunek przecież trzeba niemal w całości wygenerować komputerowo; same stroje są bardziej wymyślne. Musimy stworzyć projekty świata, gatunków ludów i zwierząt. Magia wymaga także większej ilości ingerencji: tu nie wystarczy żelatynowa maź udająca pozostałości po kosmitach. To sprawia, że nawet jeśli powstaje jakiś film z tego gatunku często wygląda kiczowato. W przypadku ekranizacji książek częściej rezygnuje się z niektórych elementów. Fantasy traktowane jest po łebkach w chwili, w której science-fiction radzi sobie doskonale, czy to w formie lekkiego Star Treka, czy mrożącej krew w żyłach Ex Machiny.

Oczywiście, mamy także gry z obydwu gatunków i choć wydaje mi się, że tu ich szanse są ich wyrównane to pozwólcie, że więcej pisać o tym nie będę, bo najzwyczajniej w świecie się nie znam :) Ale wspominam o tym, by nie było, że o tym środku przekazu zapomniałam.

A więc, już podsumowując: fantasy to bajki, SF to powaga. Osobiście na początek zabawy z fantastyką jestem bardziej skora do polecania fantasy, aczkolwiek wiem, że właśnie przez stawianie na logikę w science-fiction ten gatunek wielu odpowiada. Obydwa gatunki mogą stworzyć wspaniałe historie i obydwa mają olbrzymie możliwości – pozostaje tylko kwestia gustu odbiorcy. Który z tych gatunków więc wybieracie i dlaczego? :)