Azyl: Powrót zapomnianych i zagubionych

Na 35. lecie debiutu Jarosława Grzędowicza odkopano to, co zapomniane: światło dzienne po raz pierwszy od wielu lat ujrzało jego debiutanckie opowiadanie, „Azyl dla starych pilotów”. Poza nim wewnątrz można znaleźć dziewięć innych tekstów, większość stworzonych przez autora w latach 80. i 90.

Do tej pory dane było mi przeczytać wszystkie wydane książki Jarosława Grzędowicza, poza tą najnowszą i najstarszą jednocześnie: choć „Azyl” został wydany w 2017 roku to teksty w jego wnętrzu do nowych nie należą. Każde pojawiło się już w druku, czy to w magazynie, czy w antologii i teraz, z okazji jubileuszu, zostały zebrane do kupy, dostały okładkę z naprawdę ładną grafiką i trafiły na półki księgarni.

Choć tego autora zdecydowanie lubię, to jednak nie uwielbiam jego wszystkich dzieł po równi, co z resztą nie powinno nikogo dziwić, biorąc pod uwagę, że Grzędowicz porusza naprawdę różną tematykę. Muszę jednak przyznać, że… ten zbiorek zdecydowanie mi się podobał i w jego wnętrzu nie znalazło się opowiadanie, które odebrałabym szczególnie negatywnie, chociaż oczywiście, nie wszystkie były dla mnie tak samo dobre.

Tytuł: Azyl

Autor: Jarosław Grzędowicz

Liczba stron: 480

Gatunek: fantastyka, zbiór opowiadań

Wydanie: Fabryka Słów, Lublin 2017

Ciekawie było przeczytać debiutancki tekst autora, choć zdecydowanie – nie należy on do szczególnie wyjątkowych. Ot, prosta i krótka historia, która nie razi, ani nie jest niczym szczególnie złym. Wewnątrz znajdziemy jednak kilka zdecydowanie mocniejszych i lepszych tekstów.

Jako, że mam wielką słabość do zajdlowskich wizji rzeczywistości, opowiadani, czy raczej minipowieść „Przespać piekło”, utrzymane właśnie w konwencji fantastyki socjologicznej, było dla mnie chyba największym zaskoczeniem: nie sądziłam, że Grzędowicz się czymś takim parał, a tu proszę! Mamy dobry tekst, który taką tematyką się zajmuje.

Jednak choć to było największe zaskoczenie, to chyba najbardziej do gustu przypadły mi „Śmierć szczurołapa”, czyli opowiadanie o łowcy zmutowanych szczurów oraz „Enter i jesteś martwy”, które cechuje się specyficzną (i jakże ciekawą!) narracją. Jest to przy tym stosunkowo świeże opowiadanie, bo napisane w połowie lat 90., co nie zmienia faktu, że w ówczesna wizja przyszłości Grzędowicza zdecydowanie różniła się od tego, co ostatecznie możemy obserwować.

Chcę wspomnieć też o opowiadaniach „Rozkaz kochać”, które analizuje emocje bohatera i przy tym ma w sobie nieco ze spacer opery oraz o „Domie na krawędzi świata”, mający w sobie nieco horrorowego klimatu.

Pod koniec każdego z tekstów możemy znaleźć kilka słów od autora, które wyjaśniają, w jaki sposób powstało dane opowiadanie oraz gdzie się ukazywało. Osobiście bardzo lubię tego typu rozwiązania, zwłaszcza w tego typu zbiorach opowiadań, które są w stanie rzucić nam nowe światło na sam tekst.

Warto też dodać, że nie znajdziecie wewnątrz opowiadania utrzymanego w „czystej” konwencji fantasy. W czasie, gdy powstawały te teksty, taka w Polsce właściwie nie istniała, o czym należy pamiętać. Chociaż – jak sam autor pisze w jednym z komentarzy – jeden z tekstów uchodzi za pierwszy tego typu polski tekst (na równi z opowiadaniem Piekary, które wyszło w podobnym czasie).

„Azyl” jest oczywiście pozycją obowiązkową dla fanów autora: zobaczenie, jak ten się rozwijał na przestrzeni lat jest niewątpliwie bardzo dobrą przygodą samą w sobie. Ale wydaje mi się, że i osoby postronne będą z tej lektury zadowoleni, bo to po prostu naprawdę porządny zbiór opowiadań.

* * *

Człowiek czegoś szuka, otwiera jakąś szufladę i natyka się na pudło takich zdjęć. Swoich. A wtedy zapomina, co miał zrobić, siada na podłodze i przegląda je z niedowierzaniem. Bo cały czas wydaje się nam, że świat wokół nas wygląda w zasadzie tak samo, a jest to szokująco złudne. Nie chodzi nawet o to, że patrzysz na dziecko, a teraz jesteś dojrzałym mężczyzną. To jest jasne. Tu chodzi o szczegóły Elementy, na które na co dzień nie zwracamy uwagi, bi po prostu są. Spodziewałem się wizerunku młodziana, pamiętam, że kiedyś nim byłem, ale naprawdę nosiłem takie okulary, wielkości tabletów? I naprawdę nie mogłem zrobić czegoś z tym, co miałem na głowie, odwiedzić fryzjera chociażby? Ile to. na Boga, kosztowało? A to za mną tam, z tyłu, to naprawdę samochód? rzeczywiście były takie małe, blaszane i pokraczne? Czy tę ulicę zbudowano całkowicie po ciemku? Nikt nie umiał równo wylać asfaltu albo położyć paru betonowych płyt obok siebie, nie łamiąc ich przy tym? tamten szyld namalował szympans?

Fragment „Azylu” Jarosława Grzędowicza