Czas fantastyki: Polska fantastyka w latach 80. XX w.

 

Nim Maciej Parowski wydał „Małpy PanaBoga. Słowa”, które czytałam już jakiś czas temu, stworzył „Czas fantastyki”. Książka wydana po raz pierwszy w 1990 roku to w większości zbiór artykułów, które wcześniej autor publikował w miesięczniku „Fantastyka”. Zawiera recenzje książek czy na przykład przedrukowaną kolumnę „Parada wydawców”, w której prowadził wywiady z przedstawicielami wydawnictw właśnie.

W „Czasie fantastyki” znajdziemy również rozmowy z samymi autorami, artykułu na temat gatunku Parowskiego oraz transkrypcje z grupowych spotkań, na których ważne dla ówczesnej polskiej fantastyki osoby wypowiadały się na temat kierunku, w którym zmierza gatunek, jakie tematy porusza lub powinien poruszać itd. Oczywiście pismo odnosi się głównie do lat 80. Choć wspominane są lata wcześniejsze to właśnie wtedy swoją działalność w fandomie na dobre rozkręcił Parowski i to też wtedy ten gatunek w naszym kraju zaczął przyjmować formę, którą znamy do dzisiaj.

Czas fantastyki
Maciej Parowski
wyd. Solaris, 2014

To książka z jednej strony niewątpliwie dla fantastyki ważna, z drugiej – dla mnie, przedstawicielki pokolenia, które lat 80. nie zna z osobistych doświadczeń –  trochę trudna. Trudna z tych względów, że wielu książek i nazwisk, które wspomina Parowski, nie znam. Z recenzowanych przez niego książek znam lub słyszałam o pojedynczych tytułach, a przynajmniej mi trudno czyta się takie analizy z zainteresowaniem, gdy ledwo wiem, o czym mowa. Zwłaszcza że przecież nie chcę sobie „spoilować”, bo kto wie, czy po te książki kiedyś nie sięgnę. Już w „Małpach pana Boga” miałam podobny problem, ale one odnoszą się do czasów bardziej współczesnych, więc więcej osób było mi znanych.

Podobnie sprawa ma się z transkrypcją tych grupowych rozmów. Parowski i inni dyskutują zawzięcie na tematy, które w dużej mierze są dla mnie obce. Analizują status ówczesnej fantastyki, a ja w tej chwili nie mam wystarczającej wiedzy, by odpowiednio „zmierzyć” ich zdanie. Czytanie tego było rzecz jasna i interesujące, i pouczające, chociaż rozmawiający częściej sprawiali na mnie wrażenie bardzo surowych oraz dość mocno zgorzkniałych. Raczej krytykowali, niż chwalili, zamiast cieszyć się tym, jak kreatywna może być fantastyka. Wiedząc zaś, jak historia potoczyła się dalej mam ku takiemu podejściu uczucia raczej mieszane, ale jednocześnie naprawdę nie mogę tu wydawać sądów. Za mało wiem. Po prostu.

Najciekawsze, nomen omen, są dla mnie rozmowy z wydawcami. Te znam już z „Fantastyki”, przynajmniej w większości, więc właściwie tylko je sobie powtórzyłam, ale dzięki temu łatwiej mi zrozumieć jak działał wówczas rynek i wydawanie fantastyki, a przy okazji wiem, gdzie mogę szukać tych naprawdę „historycznych” polskich książek z tej dziedziny i na jakie tytuły zwracać uwagę.

Maciej Parowski sam zauważył, że „Czas fantastyki” mocno się już zestarzał. Nie ma co się oszukiwać, gatunek od lat 80. bardzo mocno ewoluował i w niektórych kwestiach zmienił się nie do poznania. Ale to dalej ważna książka, po którą każdy zainteresowaniem analizą polskiej fantastyki na rzecz własny, naukowy czy też po prostu publicystyczny powinien sięgnąć. Bo mało kto był tak bardzo na bieżąco z rodzimą twórczością tego gatunku w tamtym czasie, jak Parowski.