Śmiech diabła: udany debiut czy niewarta uwagi książka?

Gdy kilkunastoletni Bertam próbuje wykonać wolę swojego ojca, nie ma pojęcia, że znajdzie rodzinę pod skrzydłami mężczyzny, którego miał pozbawić życia. Znajduje dom w miejscu, którego nie oczekiwał, odnajdując siostrę w rudowłosej Aine, córce swojego wybawiciela. Po latach dochodzi do tragedii i obydwoje tracą rodzinny dom. Jeśli chcą przetrwać w zmieniającym się świecie, muszą odkryć, czym są tajemnicze Ziarna Relenvel.

 

„Śmiech diabła”, czyli pierwszy tom z trylogii „Dzieci starych bogów” Agnieszki Mieli to debiut, choć taki „nie do końca”. Książka pierwszy raz ukazała się nakładem niewielkiego wydawnictwa Kłobook w 2019 roku i dopiero teraz, w 2021, pojawiła się na rynku ponownie w szerszym obrocie, tym razem pod skrzydłami wydawnictwa Zysk i S-ka. Ponownie przeredagowana, okazała się pozycją, która na Bookstagramie czy facebookowych grupach zaczęła niemal wyskakiwać mi zza każdego rogu. Jak to zwykle we takich sytuacjach bywa, pierwsze opinie były nadzwyczaj entuzjastyczne, ale czy aby na pewno ta lektura spełniła akurat moje wymagania?

Śmiech bogów
Agieszka Miela
wyd. Zysk i s-ka, 2021
Dzieci starych bogów, t. 1

Sam początek wydawał się bardzo obiecujący. Autorka zaczęła od nakreślenia nam relacji bohaterów, czyli Aine i Bertama, gdy ci mieli po bodajże sześć i dwanaście lat. Dostajemy więc początkowo kilka scenek, które wprawdzie są aż zbyt przesłodzone i aż zbyt słodkie, ale… spełniają swoją rolę. Sam język wydaje się całkiem niezły. Nie bazuje na samych dialogach i ma trochę opisów, ale ma w sobie pewną ciężkość naprawdę byłam przekonana, że „Śmiech diabła” okaże się naprawdę dobrym debiutem.

Takie wrażenie utrzymałam gdzieś do około 100-200 strony. Po pierwszym rozdziale zaczęłam zauważać w narracji nacisk na złe traktowanie kobiet w świecie przedstawionym, (które zdawać by się mogło: wynikało z potrzeby autorki, a nie samej opowieści,), ale nie było to coś, co wpływałoby na samo czytanie negatywnie. Problemy zaczęły tworzyć się chwilę później, bo miałam wrażenie, że im dalej w las, tym często było po prostu gorzej. Tak, jakby pierwszy rozdział został dopracowany, a pozostała część… już nie do końca.

W „Śmiechu diabła” sporo jest bowiem pewnej niesprawności językowej. Często słowa pojawiają się nie do końca tam, gdzie powinny (np. bohaterka, jadąc na koniu, „ogląda” swoją suknię, zamiast „pilnować”, by nie podwiewała na wietrze). Gdy narracja się na czymś skupi, czasem nie potrafi odpuścić. Tak było już ze wspomnianą już kobiecą kwestią, a potem to samo pojawiło się w przypadku ciągu myślowego jednego z bohaterów. Ponadto, autorka ma dość dużą tendencję do łopatologicznego wyjaśniania poczynań bohaterów, które niewiele wnosi i można byłoby je bez problemu wyciąć.

Kolejną sprawą jest coś, co znana części z Was Moreni nazwała „pamięcią filmową” (jeśli mnie samą pamięć już na tym etapie nie myli) i co jest chyba najlepszym określeniem zjawiska, które w „Śmiechu bogów” się pojawia. Mianowicie, mam wrażenie, że autorka nie przeprowadziła odpowiedniego reascherchu przed pisaniem. Jakby usiadła i spisała to, co zrodziło jej się w głowie, nie weryfikując tych pozornie drobnych detali, które mają ogromny wpływ na światotworzenie. Na przykład, koń w tej powieści uderza kopytami we właśnie otwieraną, okutą żelazem bramę, wbijając człowieka do ściany. Niemożliwe? Przecież Gandalf też coś takiego zrobił!

Tyle że Gandalf dosiadał magicznego konia i zrobił to w filmie, który posługuje się nieco innym językiem, niż powieść. Książkowy koń, bez nadnaturalnych zdolności, musiałby być szczególnie wyszkolony, aby nagle kopnąć bramę. Ponadto, raczej nie otworzyłby aż z takim impetem ciężkiej, żelaznej bramy. A gdyby nawet spróbował to prawdopodobnie po prostu połamałby sobie kończyny. Konie są szybkie, ale to wiąże się z ich dość delikatną budową. Każdy, kto kiedykolwiek robił coś przy tych stworzeniach dobrze wie, jak chucha się i dmucha na ich nogi.

Kolejny przykład? Aine na pewną okazję musi założyć suknie, która jej się nie podoba. Na dworze jest zimno, zaś strój jest cienki i koronkowy. Z opisu wnioskowałam, że sukienka jest typowo współczesną „podfruwajką”. Tyle że w świecie bez centralnego ogrzewania praktycznie nie ma możliwości, aby ktokolwiek wpadł na pomysł ubrania kogokolwiek w tak lekki, przewiewny strój bez ogromnej ilości bielizny i sukni spodnich, gdy na tworze jest ZIMNO (co podkreśla narracja). To po prostu nie ma sensu z punktu widzenia tworzenia świata przedstawionego. Zwłaszcza że koronki byłby automatycznie bardzo drogie (polecam obejrzeć jakieś nagrania z ręcznego tworzenia takich małych dzieł sztuki), a postacie wokół bohaterki mają na sobie m.in. gorsety, które nijak nie przystają do takich koronkowych sukieneczek.

Takie detale sprawiają, że świat naprawdę traci na wiarygodności i wydaje się nieprzemyślany. Zdarzają się oczywiście sytuacje, gdy autor traktuje konwencje bardzo lekko i tego typu elementy nie rzucają się w oczy, ale w tym przypadku niestety tak nie jest.

Jednocześnie zdaje sobie sprawę z tego, że przeciętnemu czytelnikowi, który po prostu chce coś przeczytać, to prawdopodobnie przeszkadzać nie będzie. A jeśli pominie się całą tę kwestię redakcyjną to… dostajemy po prostu przeciętną powieść fantasy o dość sztampowej, zwyczajnej fabule. Ot, mamy grupę bohaterów, którzy mają do wykonania zadanie. Dostajemy silną i niezależną kobietę (Aine), inteligentnego medyka (Gavina), surowego mentora (Lisa), czy męską mimozę-wojownika-nudny-fajny-główny-charakter (Bertama, tak, ja od tego momentu mam zamiar używać tego określenia, bo główne postacie często jednak tak wychodzą. Eragon na przykład). Oczywiście nie obędzie się też bez wybrańców i bez sporej dawki akcji z bogami w rolach głównych lub pobocznych.

Nie wypada to wcale tak źle, choć przez pewien brak płynności w narracji czasem „Śmiech diabła” przypomina bardziej zlepek scenek, które są od siebie dość mocno oddzielone. Bohaterowie zdają się podejmować decyzje dość nagle, bez wystarczającego wcześniejszego podbudowania i historia często nie buduje na tyle pewnych relacji między postaciami, bym ostatecznie była w stanie w to wszystko uwierzyć (np. sprawa Lory). Ale w dalszym ciągu, dzięki pewnemu ciężarowi w języku autorki i stosunkowo prostej osi fabularnej jakoś do się wszystko klei.

Najbardziej chyba boli mnie po prostu to, że ta powieść mogła być dla mnie dobrą powieścią rozrywkową. Naprawdę niewiele jej do tego brakowało i początkowo byłam gotowa tak ją okrzyknąć. W tej chwili zaś waham się, czy w ogóle chcę kontynuować tę przygodę. Z jednej strony obawiam się ponownych problemów ze stylem, z drugiej – debiuty zwykle są najsłabsze (nawet jeśli są pierwszą częścią tej samej serii), a przy tak prostej fabule, coś jeszcze z tego mogłoby wyjść. Zwłaszcza że w moim odczuciu tu najwięcej jest do poprawy właśnie w warstwie językowej książki.

Przy okazji chyba muszę zaznaczyć po raz kolejny: ja jestem człowiekiem z natury czepliwym, który powieści fantasy ma na swoim koncie sporo. Zwracam uwagę na rzeczy, na które nie spogląda przeciętny zjadacz chleba. I jeśli po prostu chcecie opowieści o magii, podróżach, przyjaźni i wielkich bitwach to jest spora szansa, że „Śmiech diabła” będzie czymś dla Was.

(Tak, miałam potrzebę „wygadania się”. Czytanie zajęło mi więcej czasu niż zwykle i naprawdę zdążyłam się tą lekturą mocno zmęczyć.)

Za możliwość przeczytania książki dziękuję wydawnictwu Zysk i S-ka!